مقدمه
آتش‌نشانی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای مدیریت بحران شهری، وظیفه‌ای حیاتی در حفاظت از جان و مال شهروندان دارد. سال‌ها این سازمان تنها در نقش «واکنش‌گر» ظاهر می‌شد؛ یعنی پس از وقوع حادثه، نیروها اعزام می‌شدند تا شرایط را کنترل کنند. اما در عصر شهرهای هوشمند، دیگر تنها واکنش کافی نیست. امروز پیشگیری از حوادث به همان اندازه اهمیت دارد که اقدام سریع پس از حادثه.
اینجاست که سامانه ۱۲۵ وارد میدان می‌شود. این سامانه نه‌فقط یک مرکز تماس برای گزارش حوادث، بلکه یک منبع عظیم داده‌های ارزشمند است؛ داده‌هایی که اگر درست تحلیل شوند، می‌توانند به‌طور مستقیم در کاهش خطرات و پیشگیری از بروز بسیاری از حوادث نقش ایفا کنند.
داده‌های سامانه ۱۲۵ شامل موارد زیر می‌شود:
هر تماس شهروندان با سامانه ۱۲۵، فراتر از یک درخواست کمک، در واقع یک داده ارزشمند محسوب می‌شود. این داده‌ها شامل اطلاعاتی همچون:
نوع حادثه (آتش‌سوزی، نشت گاز، سقوط، تصادف و …)
زمان وقوع حادثه (ساعت، روز هفته، فصل)
مکان دقیق حادثه (محله، منطقه، نوع ساختمان یا معبر)
شدت و گستردگی حادثه
تعداد اعزام نیرو و تجهیزات
مدت زمان رسیدگی تا رفع کامل مشکل
انباشت این داده‌ها در طول زمان، یک تصویر جامع و قابل تحلیل از وضعیت ایمنی شهر به دست می‌دهد.
اهمیت تحلیل داده‌ها در آتش‌نشانی
بدون تحلیل داده، اطلاعات خام تنها در سرورها باقی می‌ماند و استفاده‌ای از آن نمی‌شود. اما با ابزارهای تحلیلی می‌توان:
شناسایی الگوها و روندها:
مثلاً مشخص شود در چه فصولی یا چه مناطق شهری بیشترین حوادث رخ می‌دهند.تشخیص نقاط پرخطر شهری:
با نقشه‌برداری از داده‌ها می‌توان محله‌هایی را که بیشترین آتش‌سوزی یا حوادث مشابه دارند، شناسایی و برای آن‌ها برنامه پیشگیرانه طراحی کرد.مدیریت بهینه منابع:
اگر داده‌ها نشان دهند که در منطقه‌ای حوادث بیشتری رخ می‌دهد، می‌توان تجهیزات و نیروهای بیشتری در همان منطقه مستقر کرد.کاهش زمان واکنش:
داده‌ها کمک می‌کنند مسیرهای پرترافیک یا مشکلات دسترسی به برخی مناطق شناسایی و در زمان‌بندی اعزام نیرو لحاظ شوند.پیش‌بینی حوادث احتمالی:
با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و تحلیل کلان‌داده‌ها، می‌توان احتمال وقوع برخی حوادث را پیش‌بینی و قبل از رخداد، اقدامات پیشگیرانه انجام داد.
نقش سامانه ۱۲۵ در پیشگیری از حوادث شهری
با تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط سامانه ۱۲۵، آتش‌نشانی‌ها می‌توانند گام‌های مؤثری در پیشگیری بردارند:
آموزش هدفمند به شهروندان: اگر داده‌ها نشان دهند بیشتر آتش‌سوزی‌ها به دلیل استفاده نادرست از وسایل گازسوز در منازل رخ می‌دهد، کمپین‌های آموزشی می‌توانند بر همین موضوع متمرکز شوند.
بازرسی و نظارت هوشمند: شهرداری‌ها می‌توانند ساختمان‌ها و مناطق پرحادثه را برای بازرسی‌های ایمنی در اولویت قرار دهند.
ارتقای استانداردهای ساخت‌وساز: تحلیل داده‌ها می‌تواند به اصلاح قوانین ایمنی ساختمان در مناطق پرخطر منجر شود.
اطلاع‌رسانی و هشدار سریع: داده‌ها به شهرداری‌ها امکان می‌دهند در شرایط خاص (مثلاً فصل گرما یا اوج مصرف انرژی) هشدارهای پیشگیرانه صادر کنند.
مثال عملی از کاربرد داده‌ها
فرض کنید در یک شهر داده‌های سامانه ۱۲۵ نشان می‌دهند که در منطقه‌ای خاص، طی سه سال گذشته بیشترین حوادث آتش‌سوزی مربوط به مغازه‌های قدیمی با سیم‌کشی‌های فرسوده بوده است.
با این تحلیل، شهرداری می‌تواند:
برنامه‌ای برای بازرسی و اصلاح سیم‌کشی در این مغازه‌ها تدوین کند.
طرح حمایتی یا وام برای بهسازی تجهیزات ایمنی ارائه دهد.
آموزش اختصاصی برای صاحبان کسب‌وکار همان منطقه برگزار کند.
نتیجه این اقدام، کاهش چشمگیر حوادث و افزایش امنیت منطقه خواهد بود.
آینده تحلیل داده در سامانه ۱۲۵
با گسترش فناوری‌های نوین، آینده سامانه ۱۲۵ بسیار روشن است:
هوش مصنوعی: پیش‌بینی حوادث با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین.
اینترنت اشیاء (IoT): اتصال سنسورهای دود، حرارت و گاز ساختمان‌ها به سامانه ۱۲۵ برای ارسال خودکار هشدار.
داشبوردهای مدیریتی هوشمند: نمایش لحظه‌ای داده‌ها برای تصمیم‌گیری سریع مدیران شهری.
یکپارچگی با سایر سامانه‌ها: مثل سامانه‌های حمل‌ونقل یا برق برای مدیریت هم‌زمان بحران‌ها.
جمع‌بندی
سامانه ۱۲۵ دیگر تنها یک خط تماس اضطراری نیست؛ بلکه یک منبع عظیم داده‌های شهری است که تحلیل درست آن می‌تواند به بهبود ایمنی، کاهش خسارات و افزایش کیفیت زندگی در شهرها کمک کند.
آتش‌نشانی با تکیه بر این داده‌ها، از یک سازمان صرفاً واکنش‌گر به نهادی پیشگیرانه، هوشمند و آینده‌نگر تبدیل می‌شود.
